Bolivya’da devlet memurları anadil İspanyolcanın yanı sıra yerli dillerinden en az birisini bilmek zorunda…

Yerli dil, Bolivya’da halkın yarısından fazlasını oluşturan yerli halkın konuştuğu yaklaşık üç düzine dilden bir tanesi anlamına geliyor.

Yerli halk, ülke İspanyol sömürgesi olmadan önce bu topraklarda yaşayanlar anlamına geliyor. Yıllarca süren sömürgecilik döneminde İspanyolca anadil olmuş, nüfusun büyük bölümü eski dilini unutmuş ve İspanyolca konuşmaya başlamış ve yerli dillerden büyük bölümü zaman içinde neredeyse yok olmuşlar. Bu nedenle yerli dil denildiğinde Bolivya anayasasında İspanyolcanın yanı sıra tanınan 36 dilden yaygın olarak kullanılan ikisi kastediliyor: Aymara ve Quechua.

350 bin devlet memuru için bu dillerden birisinin de zorunlu olarak bilinmesine 2012’de karar verilmiş ve üç yıllık geçiş dönemi konulmuş. Dönem sona erdiğinde ortaya çıkan sonuç iç açıcı değil. Memurların büyük bölümü sadece 25 saatlik Aymara kursunu bitirmiş. Bu dil başkent La Paz’da İspanyolca’dan sonra en çok konuşulan dil durumunda… Bu durumda Aymara diline hakim olmak söz konusu değil… Bundan sonra ne yapılması gerektiği konusunda çalışmalar bulunmakla birlikte yeni bir yol henüz açıklanmış durumda değil.

Bolivya’da 2006’da ilk kez yerli halk kökenli devlet başkanı olarak seçilen Evo Morales yönetiminde yerli dillerinin desteklenmesi ve öğrenilmesine karşı önemli bir muhalefet bulunmuyor ama işler yavaş ilerliyor. Üç yıllık geçiş dönemi sadece başlangıçtır ve özellikle yerli halkın içinden İspanyolcanın yanı sıra kendi diline de hakim olanların yetişmesi gerekiyor. Bu ise en az on yıl demektir.

Her durumda başlanmış ve bu da iyi bir gelişmedir.

Burada dikkat çekici özellik şudur: topluma iki dillilik dayatılmıyor ama devlet memuru olanların en az bir yerli dilini öğrenmesi zorunlu kılınıyor. Yerli dilleri anayasal olarak tanınıyor ve İspanyolca ile eşit düzeyde değerlendiriliyor ama memurlar gibi farklı kesimlerden insanlarla sürekli ilişki içinde olmak zorunda bulunanların dışındakiler için “Aymara ya da Quechua dillerii öğrenilmelidir” denilmiyor.

Zaten deseniz de öğrenen çıkmaz çünkü farklı bir dil ancak işe yaradığı durumda öğrenilir. İspanyolcadan sonra kesinlikle iyi öğrenilmesi gereken dil İngilizce, yerel dillerden birisi değil. Dünyanın neresine giderseniz gidin yaşadığınız ülkenin ana dilinden sonra kesinlikle öğrenilmesi gereken dil İngilizcedir çünkü hem nereye gitseniz işinize yarar hem de hangi ülke ya da dönemden olursa olsun insanlığın kültür birikimini büyük oranda bu dilden öğrenebilirsiniz. Anadili Fransızca, İspanyolca ya da Almanca olmayan ama anadilin bu olduğu ülkelerde yaşayanlar, ülkenin dilinin yanı sıra İngilizce de öğrenmediklerinde sıkıntı yaşıyorlar. Fransa ve İspanyayı bilmiyorum ama Almanya’da üniversitede okumanın zorunlu şartlarından bir tanesi iyi İngilizce bilmektir.

20. yüzyılın başında bilim dili olan Fransızca, Fransız sömürgeciliğinin büyük oranda gerilemesiyle yine de etkin dillerden birisi olmayı sürdürmekle birlikte yerini İngilizceye terk etmiş…

Az sayıda sömürgesi bulunan Almanya ise 20. yüzyıl başında modern fizik ve psikolojinin kurulmasında ön planda rol oynamış, bu önemli bilim dallarının ilk metinleri Almanca yazılmış, ardından da Naziler çok sayıda Yahudi kökenli bilim insanını göç etmek zorunda bırakarak İngilizceye büyük hizmette bulunmuşlar…

Neyse bunlar başka konular…