Teorik olarak gelişmemin değişik yıllarda mutlaka Türkiye Devriminin Acil Sorunları’na (TDAS) uğradığımı belirtmem gerekir. Burada uğramanın temelinde kapitalizm analizi yatıyor. Çağdaş sosyalizm ancak çağdaş kapitalizmin analizi üzerinde yükselebilir. Bu bilinen bir olgu olmakla birlikte gereği yapılmaz. Sürekli olarak kapitalizmin geçmiş dönemlerinin özellikleriyle bugünkü özellikleri değişik oranlarda karıştırılarak analiz yapılmaya çalışılır. Mücadele ettiğiniz sistemi yeterince analiz edemiyorsanız, başarı şansınız azalır.

Sadece kapitalizm analiziyle mücadelenin büyük sorunları ortadan kalkmıyor, buna çalışma tarzının da eklenmesi gerekiyor. Ama ilkini doğru ya da doğruya yakın yapmadan ikincisinde ilerleme şansınız yok gibidir.

Bazı konulara daha erken eğilebilmem gerekirdi ama gerek kendi dikkatsizliğimden ya da konuları gerektiği gibi sıraya koyamamamdan gerekse de yetersizliğimden diyeyim geç kaldım. Çok geç değil ama diyelim beş yıldan çağdaş kapitalizmin analizi konusunda daha fazla yoğunlaşmam gerekirdi.

Bahane var, yok değil; reel sosyalizmin tarihinin incelenmesi fazlasıyla zamanımı aldı ve alıyor. Bu konuda Türkçede ilk sayılabilecek kitaplar da yazdım (mesela 1989 Berlin Duvarı, Sosyalizmden Kapitalizme Geçiş – Bulgaristan ve Romanya Örnekleri, Arnavutluk 1912-1992 gibi) ve videolarda on bölümde yakın Çin tarihini inceledim. Bunlar önemli işlerdi ama diğeri de önemliydi.

Neyse yeterince yapamadım işte…

Çağdaş kapitalizm analizinde konuların birbirine bağlanması eskisinden daha fazla önem taşıyor. Mesela yapay zeka teknik bir konu değil, çağdaş kapitalizmin özellikleriyle yakından bağı bulunuyor. Ekonomik bir konu olarak da ele alınamaz. İnsanın bireysel ve toplumsal yaşamıyla yakından ilgili bir konudur. Meseleyi bu şekilde düşünmezseniz yapay zekayı gereğinde anlayamazsınız.

Önümde 700 sayfalık kalın bir kitap duruyor: Shoshana Zuboff’un Gözetleme Kapitalizmi Dönemi. Kadının eğitimi konuların birbiriyle ne kadar iç içe olduğunu gösteriyor: önce felsefe eğitimi görüyor, sosyal psikolojide doktora yapıyor, sonuçta ekonomi profesörü oluyor.

Kadının felsefe eğitimi gördüğü yeni kavramlar bulabilmesinden belli oluyor. Guattari-Deleuze’nin tanımıyla felsefe, yeni kavramlar bulabilmektir. Kadının “dark Google” kavramı önemli… Kelime çevirisi yaparsanız “karanlık google” oluyor ama gerçekte bunu “gizli Google” ya da “faaliyeti açık olmayan Google” olarak anlamak gerekir. İnsanlar hakkında bir numaralı bilgi toplama ve değerlendirme programıdır.

Bu kitapla birlikte doğrudan Almanca yazılmış başka bir kitap daha var: çalışan müşteri.

Bu da yeni bir kavram. Bireyler faaliyetleriyle haklarında sürekli bilgi toplayan, bunları değerlendiren, birleştiren ve birbirine satan Google, Youtube, Amazon vd. gibi firmalara sürekli veri sağlıyorlar. Burada birey sosyolojisi gündeme geliyor. Hakkında bilgi topladıkları gerçekte onların müstakbel müşterileridir. Neden hoşlanır, ne yiyip içer, hangi markaları kullanır, parasını nasıl harcar ve harcama alanını nasıl yönlendirebiliriz?

Bunun adı insan davranışının yönlendirilmesidir.

Size belli etmeden, sanki kendi isteğinizle yapıyormuşsunuz gibi yönlendirilmesidir.

Bu konuda yapay zeka: gözetleme – bilgi toplama kapitalizmi başlıklı videoya bakmanızı öneririm. Konuya giriş sayılır.

Konuya devam etmem gerekiyor ama zamanı birkaç önemli konu arasında gerektiği gibi nasıl bölebileceğim, doğrusu pek emin değilim.