Çin Komünist Partisi’nin Mao sonrası tarihinde özellikle hoşuma giden şey, ülkenin büyük önderini eleştirmekten çekinmemeleridir. Mao’nun 1976’da ölümünden birkaç yıl sonra başlayan bu eleştiri ÇKP’nin çizgisini değiştirmesinde olmazsa olmaz başlangıç noktasıdır.

Eleştiri daha ileriye de gidiyor.

Deniliyor ki; Marx-Engels ve Lenin’de yarı sömürge bir ülkede sosyalizmin nasıl kurulacağı hakkında ipucu bulamazsınız. Bunu kendimiz bulmamız gerekirken, geçmişte bize uymayan tarzları kopya ettik ve bu da ülkeye zarar verdi.

Mesela Stalin’in “Sosyalizmin Ekonominin Sorunları” kitabına yönelik önemli eleştirileri bulunuyor.

Deniliyor ki, Stalin sosyalizmde ekonomik gelişmede ağır sanayinin öncelik taşıması gerektiğini yasa olarak belirtir. Sosyalist ekonomide böyle bir yasa yoktur. Stalin 1920’li yılların sonlarında SSCB’nin içinde bulunduğu kuşatılmışlık ve savaşa hazırlanmak gerektiğinden hareketle ağır sanayiye zorunlu olarak öncelik verilmesi gerekliliğini genelleştirmiştir.

Bu anlayışı taklit ettik ve yapamadık. Çin’de ağır sanayi tarımdan kaynak aktarılarak kurulamazdı. Ağır ve hafif sanayinin birlikte geliştirilmesi gerekiyordu. Realitemiz buna uygundu ama taklit sonucu bunu anlamamız geç oldu.

ÇKP’nin teori okulunda uzun tartışmalar sonucu ortaya çıkan ve MK tarafından da benimsenen bu belirlemeyi nerede okudum diye düşündüm. Çin ile ilgili çok sayıda kitabı karıştırıp bulmam gerekiyor.

Hatırladım ve buldum: Yan Sun: The Chinese Reassessment of Socialism 1976-1982.

Kitabın sonunda ÇKP’nin Gorbaçov dönemini değerlendirmesi de bulunuyor. Burada sığ bir bakış açısı bulunuyor. Gorbaçov yerinin insanı değildi; derinlikten çok şov özelliği ağır basıyordu ama Polonya’dan başlayarak sosyalist iktidarların çökmesinden ve bunun SSCB’deki etkisinden söz etmeden sadece SSCB ile sınırlı değerlendirme doğru değildir.

Şunu da düşünmek gerek: Çin’de yoğun tartışma var ama gerektiğinde şiddet kullanmaktan kaçınmıyorlar. 1989’da Tiananmen Meydanı’nda günlerdir Batı tipi politik bir sistem için gösteri yapanlara karşı silah kullanılması gibi…

Aralarında Mao’nun eşinin de bulunduğu ve “dörtlü çete” olarak adlandırılan, Mao’ya yönelik eleştirileri reddedenlerin taraftarlarıyla birlikte tutuklanmaları ve ağır hapis cezalarına çarptırılmaları…

Çin’deki büyük dönüşümün mimarı Deng Xiaoping uzun yürüyüşe de katılmış bir kişi… Mao tarafından birkaç kere görevden uzaklaştırılır, Kültür Devrimi’nde hedef alınır ama her keresinde geri döner.

Biyografisinin yazılmasını istemez. Yazılacak olursa, der, beni yüzde 30 başarılı görürseniz yeter.