Sosyalist ülkelerdeki değişim-dönüşüm konusuyla neredeyse 30 yıldır uğraşıyorum.

Bu konu bitmeyecek, öyle görünüyor.

Sosyalizmden kapitalizme geçiş konusu önemli oranda bitti. Sosyalizm sonrası kapitalizmin sınıfı burjuvazinin komünist partilerinden çıkması, devlette ve toplumda kısa sürede egemen olması, nomenklaturanın parçalanması ve farklı parçalar arasındaki savaş; bunları Bulgaristan-Romanya ve Arnavutluk örneklerinde anlattım.

Burada önemli olan mekanizmanın anlaşılmasıdır.

Ne oldu ve nasıl oldu?

Bu anlaşılabiliyorsa eğer, mekanizmanın bütün ayrıntılarıyla bilinmesi gerekmez ama mekanizmayı anlayacak kadar da bilgi sahibi olmanız gerekir.

Başka ve büyük bir sorun daha bulunuyor: kendi anlayışları doğrultusunda sosyalizme devam eden ya da kapitalizmi aşmak hedefinden vazgeçmemiş partiler…

Bunların 1980-1990 sonrasındaki gelişme çizgisini SBKP örneğinden hareketle anlayamazsınız. Marksist sosyalizm teorisiyle de anlayamazsınız.

Bu ülkeler Çin, Vietnam ve Küba’dır.

Yeni kavramlar ortaya çıkıyor ya da eski olanlar yeni içeriklere bürünüyorlar ama anlaşıldığı kadarıyla bir dönem eskileriyle birlikte kullanılacaklardır.

Mesela pazar sosyalizmi kavramı, planlanmış karışık ekonomi kavramı gibi…

“Böyle sosyalizm olmaz” diyorsanız, dünyada sosyalist ülke kalmamış demektir.

20. yüzyıldaki büyük başarıların ardından gelen büyük çöküş hakkında ne kadar düşünürsünüz, bilemem.

Bu görüş bence yanlış da olsa kendi içinde tutarlıdır: sosyalizm bitti, sosyalist ülke kalmadı!

Tutarsız olan; Çin’i kapitalist bir ülke olarak görürken Vietnam ve Küba için aynı belirlemeyi yapmamaktır.

Nedeni, bilgisizlikten başka şey değildir. Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmaktır.

Pazar sosyalizmi kavramını üç ülkenin komünist partileri de kullanıyor ve kendilerine göre uyguluyorlar. Uygulama doğaldır ki aynı olmayacaktır. Küba’nın nüfusu 11 Milyon, Çin’inki 1,6 Milyardır. Küba ne yaparsa yapsın dünyanın fabrikası durumuna gelemez, o düzeyde üretim yapamaz. Ama ekonomisini yabancı yatırımlara açabilir ve merkezi planlamayı gevşetebilir.

Çin’i kapitalist olarak görüp Küba ile dayanışma içinde olmak, konuyu bilmemek demektir.

Hele Vietnam…

Bir IMF yetkilisi 2022 ve 2023’deki ekonomik gelişme için Vietnam’ı örnek ülke olarak gösteriyor.

Siz Vietnam’ı hala Ho Amca dönemindeki gibi düşünüyorsanız, en az 40 yıl geriden geliyorsunuz demektir.

Vietnam Komünist Partisi de pazar sosyalizmini savunuyor ve Çin’in gelişme çizgisini örnek olarak alıyor.

Küba da benzer konumdadır.

Çin’i kapitalist, diğerlerini sosyalist olarak görmek, olmaz!

Bundan sonra Vietnam’daki değişim konusunda daha fazla bilgi vermeye çalışacağım.

Vietnam’da da Çin ve Küba’daki gibi değişimi yürüten komünist partisidir.

Bu konu bitmeyecek…

Alan değişti ama bitmedi…