Çin Sosyalizmi (1949-2022) kitabı bekleniyordu, biliyorum, okunuyor şimdi. Kitap okunurken ben de Vietnam konusuna başladım. Kitapları buldum, Çin konusunda olduğu kadar çok değil ama az da değil. Bazıları Vietnam hakkında yazılmış doktora tezleri, İngilizce. Bu tezlerde özellikle Vietnam’daki dönüşüm değişik yönlerden inceleniyor. Kütüphaneye tekrar gideceğim, birkaç kitap daha var, onları da alırım.

Önceden de belirtmiştim, bu ülke hakkında bir şey bilmiyoruz. Mesela Vietnam’da dönüşümün 1990 sonrasında başladığını sanıyordum. Bunu herhangi bir yerde okumamıştım ama SSCB’nin yakın müttefiki olan Vietnam’ın bu ülkenin 1991’de ortadan kalkmasından sonra Küba gibi büyük ekonomik sorunlarla karşı karşıya geldiğini düşünmüştüm.

Doğru değilmiş.

Vietnam’da değişim 1978’de başlıyor ya da Çin ile aynı yılda başlıyor.

Bu değişimde Çin’in etkisi olamaz çünkü 1978’de Çin-Vietnam savaşı var. Başka nedenler olmalı.

Aktaracaklarım başlangıç bilgileridir, zenginleşeceklerdir ama şu bilgi önemli sanıyorum:

Fransız sömürgesi olan, Fransa’nın yenilgisinin ardından ülkenin kuzey (sosyalist) ve güney olarak ikiye bölündüğü, ardından güneyde ABD işgalinin geldiği yıllar. Güney Vietnam 30 yıl kadar Kuzey’den ayrı yaşıyor. ABD’nin de ülkeden çekilmek zorunda kalmasının ardından bütün ülke sosyalist oluyor. Ne var ki, kuzey Vietnam’daki uygulamalar güneyde beklenen sonuçları vermiyor. Toprakların büyük üretim birimleri halinde örgütlenmesinin ardından tarım üretiminde büyük düşme yaşanıyor. Vietnam’da da Çin’deki gibi tarıma elverişli topraklar yeterli değil, bu nedenle tarımsal üretimde düşme hemen ciddi sorunlara yol açıyor.

Komünist Partisi bunun üzerine aile tarımına geri dönüyor ve üç yılda Vietnam’da tüketilenden daha fazla pirinç üretilmeye başlanıyor.

Çin’de de değişim tarımdan başlamıştı, kitapta anlattım.

Bir kere daha görülüyor ki sosyalist ülkelerde aile tarımı, kolhoz tarımından daha verimlidir.

Teoride tersi savunulur ama gerçek durum farklıdır.

Bunun görülüp, teorideki ilgili kısmın geçersiz kabul edilmesi gerekir.

Teori deyince Lenin’in Rusya’da Kapitalizmin Gelişmesi kitabını kastediyorum.

Lenin burada örneklerle ABD’de büyük tarımın verimliliğini anlatır.

Doğrudur ve sorun aynı anlayışın sosyalizmde de uygulanmasıdır.

ABD’de doğrudan büyük tarım var, sosyalizmde ise küçük parçalar birleştirilerek büyük tarıma geçilmeye çalışılıyor ve verim artacağına düşüyor.

Tekrar aile tarımına geçiliyor ve tarımda üretim hızla artıyor.

Denilebilir ki, küçük köylü ailelerini zamanla ikna etmek gerekiyordu.

Bu ikna en az iki hatta üç kuşak sürer. Bu kadar zaman yok, birincisi; ikincisi ise Bulgaristan’da görüldüğü gibi kolhoz ile aile tarımı yan yana olduğunda ikincisinden daha yüksek verim alınıyor.

Bu durumda nasıl ikna edeceksiniz?

Sosyalist ülkelerin tümünde tarım üretimi sorundu ve küçük köylü üretimine dönüş yapıldığı oranda sorun çözüldü. Bilinen örnekler Macaristan ve kolhozlarda başlangıçtan itibaren aile tarımı için de yer ayrılan Bulgaristan’dır.

Küçük köylü yüzyılların alışkanlıklarından kolayca vazgeçmiyorsa, o zaman küçük üretim sürebildiği kadar sürsün…

Sosyalist tarımda büyük üretim sorun yaratıyordu küçüğü değil…

1950’li yıllarda Stalin, Çin ve diğer sosyalist ülke yöneticilerini tarımda kollektivizasyonu SSCB’deki kadar hızlı yapmamaları konusunda uyarıyor. Demek istediği; savaş yaklaşıyordu, hızlı sanayileşmenin zorlaması temelinde biz mecbur kaldık, siz mecbur değilsiniz, yavaş ilerleyin.

Dinleyen kim!

Her ülke sonuçta kendi deneyini yaşıyor ve hep aynı sonuca ulaşılıyor.

Bunu artık anlamak gerekir, öyle değil mi?