Düşmana karşı yıllarca savaşan ve zafer kazanan gerilla, savaştan sonra ülkede sosyalizmin kuruluşunda genellikle ne yapacağını şaşırır. Ciddi ekonomik sorunlar vardır ve bunlar emir-kumanda zinciriyle çözülememektedir. Farklı çözüm yolları gerekmektedir ama yıllarca bildiğimiz Marksist-Leninist anlayışla yetişmiş gerilla farklı yol düşünememektedir.

Vietnam bu konuda büyük bir örnektir.

İki büyük emperyalist gücü (Fransa ve ABD) yenebilen –öncelikle SSCB’nin daha az oranda Çin’in ve bütün ülkelerdeki dayanışma hareketinin yardımıyla- Vietnam 1975’te zaferden sonra önemli sorunlarla karşılaşır.

Güney Vietnam, kuzeydekinden farklıdır. Sadece 30 yıllık ABD işgali döneminde değil, öncesinde de kuzeydekinden farklı gelişmiştir. Kuzeyde Vietnam Halk Cumhuriyeti kurulduğunda yapılan toprak reformu Güney’de uygulanamaz çünkü bölgede feodalizm azdır, belirleyici olan küçük köylülüktür. Bunlar da Vietkong’a büyük destek vermiştir ama kolektifleştirmeye karşı direnirler.

Ülkede açlık başlamıştır, ne yapılacaktır?

1986 öncesinde –SSCB örneğinde olduğu gibi- hızlı sanayileşme kararı verilmiştir ama yapılamamaktadır. Politik Büro’da izlenecek yol konusunda şiddetli tartışmalar vardır.

1986’da 20 yıl parti genel sekreteri olan Le Duan ölür ve yerine Nguyen Van Linh seçilir. Lihn güney bölgesindeki savaşta tanınan bir kişidir ve kurtuluştan sonra Saygon’da (yeni adıyla Ho Chi Minh kenti) belediye komitesi başkanlığı yapar.

Çin’deki uygulamayı da dikkate alarak farklı bir yolu savunur. Tarımda kolektifleştirmeden vazgeçilir, hızlı sanayileşme planı iptal edilir, tarım üretimi ve ihracata yönelik hafif sanayiye ağırlık verilir.

On yıl içinde Vietnam pirinç ithal eden ülkeden, dünyanın önde gelen pirinç ihracatçısı durumuna gelecektir.

Yeni genel sekreterin iki özelliği bulunuyor: eski bir kadro ama dönemi gereklerini kavrıyor ve değişebiliyor.

İkinci özellik ise, partinin kişinin önünü açmasıdır. O bir kadronun temsilcisidir, tek kişi değildir.

Vietnam’da bilinen Marksist sosyalizm çizgisinden güçlü ayrılış Çin’e göre daha yumuşaktır. Bunda Çin deneyinden öğrenmenin etkisi olsa gerektir ama genelde daha esnektirler.

Çin sosyalizmini yazıp bitirince Vietnam sosyalizmi tarihinde pek yeni bir şey olmayacağını sanıyordum ama böyle değilmiş.

Laos ile yakın ilişki, bu ülkedeki sosyalist hareketin kuruluşunda önemli rol oynamak, aynısının Kamboçya için geçerli olması, Kamboçya Komünist Partisi’nin Pol Pot’un yönetime geçmesiyle Vietnam’dan kopması, eski sınır sorunlarının tekrarlanması, Pol Pot yönetimini devirmesi,ardından kısa Çin-Vietnam savaşı ve bu kadar sorunun içinden çıkan bir parti yönetimi…

Tahminimden daha önemli bir tarih… Özellikle gerilla zihniyetinin yeni dönemdeki çaresizliği oldukça önemli…