Vietnam’ın 1945 sonrası tarihini öğrenmem bana yararlı oldu. Hele Ocak 1989’da yapılan sosyalizmin farklı bir tanımına rastladım ki, benzerini 2005’te yayınlanan 1989 Berlin Duvarı kitabında bu tanımdan haberim olmadan ben de yapmıştım.

O kitabın sonunda Marksist sosyalizm anlayışından uzaklaşılması gerektiğini belirtmiştim.

Vietnam’da partinin aylık teorik eğitim dergisi Tap Chi’nin editörü daha ayrıntılı belirleme yapmış.

Sosyalizm kavramı gelişmelere uygun olarak tanımlanmalıdır. Geçtiğimiz yarım yüzyılda bununla ilgilenmedik çünkü kapitalizmin son aşamasında yaşadığımızı düşünüyorduk. Bunun sonucunda sosyalizm anlayışımız geriledi. Sosyalizm kendini değiştirerek ve modernleşerek ilerlemek zorundadır. Sosyalizmin en yeni tanımı son teorik model olarak görülmemelidir. (Renovating the Vietnamese Communist Party, s: 83)

Ardından ekliyor: “Yeni, yaşayan gerçekliği çalışmak yerine, ezberlediklerimizi tekrarladık.”

Eklenecek söz bulunmuyor.

Sosyalizm başlangıçtan beri kendisini kapitalizme göre tanımlar, ona alternatiftir.

Kapitalizm değiştiği zaman, sosyalizm tanımı da değişmek zorundadır.

Daha önce hem kitaplarda –mesela Geleceğe Dönüş- hem de çok sayıda makalede belirtmiştim: marksist sosyalizm anlayışında sosyalizm tektir, dünya devrimi olacak ve sosyalizm rakipsiz olarak yaşayacaktır. Sosyalizmin güçlü bir kapitalizmle birlikte yaşaması söz konusu değildir.

Tarihte beklenildiği gibi olmadı. Sosyalizm güçlü bir kapitalizmle birlikte, onunla sürekli mücadele içinde yaşamak zorunda kaldı. Bu küçük değil, önemli bir değişikliktir ve marksist sosyalizm anlayışında ciddi değişiklik gerektirir.

1980’li yıllardan başlayarak bulunan çözüm (Çin, Vietnam, Küba), pazar sosyalizmidir. Pazar sosyalizmi, kapitalizmin bazı özelliklerinin sosyalizme dahil edilmesi anlamına gelir. Merkezi planlamanın belirleyiciliği altında özel işletmeler, burjuvazi, rekabet gibi…

Bu yolun başarılı olacağının garantisi yoktur ama bunu söylemek ne ifade eder? Önceki sosyalizm anlayışı başarılı mı olmuştu?

Burada esas olan, sürekli değişerek ilerlemektir.

Marksist-Leninist sosyalizm anlayışından en büyük ayrılma tarım konusunda görülür. Kolektifleştirme ve büyük üretim yerine sözleşmeye dayanan küçük üretim…

Toprakta özel mülkiyet yine bulunmuyor.

Çin ve özellikle de Vietnam bu konuda büyük başarı kazandılar.

Kırsal alandaki üreticiden itiraz gelmeyi bir yana bırakın, yeni uygulamaya coşkuyla girdiler. Üretim patlama yaptı.

Bir parti yanlışını zamanında görebilmeli, onu kabul edebilmeli ve çizgisini düzeltebilmeli, yeniyi savunan kadronun önünü açabilmelidir.

Vietnam’da yıllarca savaşmış, Fransa ve ABD gibi iki güçlü düşmanı yenilgiye uğratabilmiş kadro, sosyalizmin kuruluşunda başarılı olamadığını görünce aşamalı olarak geri çekildi. Vietnam’daki parti, bu konuda, Çin’dekinden daha esnektir. Vietnam’da da izlenecek yol konusunda yoğun tartışmalar olmuş ama Çin’in aksine taraflar arasında şiddet yaşanmamıştır.

Tartışmaların halen sürüyor olması normaldir. Doğru yol bu tartışmalarla ve deneme-yanılmayla bulunur.

Parti genel sekreteri ne diyorsa odur anlayışı çoktan geçmişte kalmıştır.