Başlarken belirteyim, ateist bir insanım, Alevi kökenli de değilim. Alevilikle ilgili Aleviler arasındaki tartışmaları yakından izlediğimi söyleyemem. İlgi alanımın dışındaki bir konudur. Temel tartışma konusunu biliyorum, o kadar.

Üçüncü üniversite tahsilimde ana bölüm felsefe, yan bölüm etnolojiydi. Yan bölümde 8 ders okuyup geçmek gerekiyordu. Özellikle Latin Amerika ülkelerindeki eski inançları inceleyen dersleri aldım. Maya, İnka döneminin inançları gibi… Konunun profesörü olan bir kadından birkaç ders aldım.

Alevilikle ilgili tartışmalara bu çerçevede yaklaşacağım.

Her dinin ya da inancın kendi ritüelleri vardır.

Sorun da burada ortaya çıkıyor.

Bir kesime göre Alevilik İslam içidir, dolayısıyla bir çeşit dindir.

Başka bir kesime göre ise Alevilik doğa inancıdır, din değildir.

İlk kesim Ali’yi yüceltirken, ikinci kesim bunu kabul etmez.

Bu iki kesim birbirlerinden oldukça farklı inanç anlayışlarına sahiptirler ama ritüelleri arasında bildiğim kadarıyla önemli fark yoktur.

İnanç konuları teorik tartışmayla çözümlenmez. Farklı olduğuna inanan kesim, bu farklılığını ritüellerle de göstermek zorundadır.

Mesela bir kesim Aleviliğin doğa inancı olduğuna inanıyorsa, güneşe ritüellerinde önde gelen yer vermek durumundadır.

Alevilikle ilgili bu düşünceye sahip olanların uzak geçmişinde mutlaka doğayla yakından ilgili ritüellerin bulunması gerekir.

Bunlar yeniden canlandırılmalıdır ki, iki ayrı Alevilik anlayışı arasındaki fark pratikte, ritüeller düzeyinde de belirgin olarak ortaya çıksın.

Uzak geçmişte bugün unutulmuş başka ritüeller de bulunabilir.

Neyin nasıl aranacağının bilinmesi gerekir.

Bu nedenle Alevilik geçmişini araştıranların mutlaka ve mutlaka etnoloji okumasını öneririm.

Dinleri ve inançları birbirinden ayıran temel kriterler ve ritüellerin önemi…

Bunlar teorinin temelidir.

Teoriyi bilmeden konuşmak ise kaçınılmaz olarak boş konuşmaya yönelmektedir.

Biliyorum, bu konuda insanlar çok dolu ama bana Aleviliğin şu veya bu çeşidini öğretmeye kalkmayın.

Bunu birbirinize anlatın…