Vietnam’la ilgili kalın ve güzel bir kitap bulmuştum, üçte ikisini okudum sayılır, yarın biter. Sonra tek kitap kalıyor okunacak… Yılbaşına kadar Vietnam’la ilgili okumalar biter. Ardından Laos ve Kamboçya geliyor. Tahminimden hızlı gidiyorum.

Kalın kitapları nasıl bu kadar hızlı okuduğuma gelince; konuyu ana hatlarıyla öğrenmişseniz, ayrıntılı tarih içinde neyi aradığınızı biliyorsanız, sizi ilgilendirmeyen bölümleri atlarsınız. Okudukça ya da daha fazla bilgi edindikçe, okuma hızı da artar. Aynı bilgileri yeniden okumak gerekmez.

Normalde ABD ile Kuzey Vietnam savaşının ayrıntılarının beni ilgilendirmemesi gerekirdi. Bir bölümünü zaten biliyordum. Mesela SSCB’nin Kuzey Vietnam Halk Cumhuriyeti’ne 200 Mig uçağı vermesi ve pilotlarını da eğitmesi… ABD ile savaş sadece karada değil havada da sürüyor.

Konuyla ilgilenmemin nedeni Kuzey Vietnam önderlerinin taktik ustalıklarıdır. Ho Chi Minh ve sonraki genel sekreter Le Duan ve sayılabilecek başka isimler… Çin Halk Cumhuriyeti ile SSCB’nin arası gittikçe gerginleşiyor ve özellikle ÇHC, Vietnam İşçi Partisi yönetimini askeri olarak saldırgan bir çizgi izlemesi için sürekli zorluyor. Amaç buradan hareketle SSCB revizyonizmini teşhir etmektir.

Kuzey ise ABD’yi kışkırtmamak için mümkün olduğu kadar yavaş hareket ediyor. Düzenli askeri birliklerle savaşa girmemek, gerilla savaşı ve politik çalışma; bu çerçevede hareket ediyor. Yoğun tartışma yaşandığını belirtmek gerekmez ve doğaldır ki olacaktır.

Çin yeraltı sığınakları, evler, askeri tesisler yapımı için inşaat ustaları gönderiyor. Kaç kişi, biliyor musunuz? 300.000 kişi. Çin’in 1960’lı yıllardaki nüfusunun bir milyarın biraz üzerinde olduğu düşünülürse, ülke için büyük sayı sayılmaz.

Ho Chi Minh için yapılan en iyi belirleme; nerede, ne zaman, ne yapılması gerektiğini bilmesidir. Çu En Lai, Deng Xiaoping, Enver Hoca gibi yolu Fransa’dan geçenlerdendir. Fransız Komünist Partisi’nin kurucuları arasındadır. İngilizce, Fransızca, Çince, Rusça ve Tayland dilini biliyordu. Bu kadar dil bilmek o yıllarda uluslar arası ilişkiler kurulmasında büyük avantajdır. Vietnam’daki partinin kurucusu olduğunu belirtmek gerekmez. Laos’taki sosyalist hareketin gelişmesinde de önemli payı bulunuyor. Bu iki ülkeyi aralarındaki uzun sınır nedeniyle ayrı düşünmek zordur. Kamboçya ile birlikte üç ülke de Fransa sömürgesidir.

Hiçbir ülkenin nüfusu saf değildir, mesela iki ülkede de Vietnamlılar yaşamaktadır.

Vietnam aynı zamanda 20. yüzyılın büyük generallerinden birisini, Giap, yetiştirmiştir.

Hem partinin hem de Giap’ın önemli özelliklerinden birisi, SSCB ile yakın müttefik olmalarına karşın oradaki her belirlemeyi kabul etmemeleridir.

Mesela ülkede SSCB’nin askeri danışmanları vardır ve 1968 başındaki ünlü Tet saldırısına karşı çıkarlar. Giap kabul etmez ve birçok alanda ABD ordusuna yönelik saldırı yapılır. Vietkong ağır kayıp verir ama bu saldırı sonraki yıllarda savaşın dönüm noktası olarak kabul edilecektir.

Araları açık olan SSCB ile Çin’i idare etmek, taraf tutmamak, ikisinden de yardım almak ama gerektiğinde ikisini de dinlememek…

Bunun için –abartmamak şartıyla- kendi gücünüzün ve yeterli tecrübenizin bulunması gerekir.