Önceki kitaplarda olduğu gibi Giriş bölümünü önceden yayınlıyorum. İleride bu bölümde bazı değişiklikler olabilir.

GİRİŞ

Neden Kamboçya?

Bu ülkenin haritadaki yerini göstermekte zorlanacak insanların Pol Pot –takma isimdir- dışında bilgisi bulunmaz. Kamboçya denilince akla Pol Pot gelir ya da tersi ve bilgi bundan ibarettir.

Ülke, Kamboçya Komünist Partisi (KKP) ve Pol Pot ya da Saloth Sahr hakkında biraz bilgi sahibi olunduğunda; bu ülkenin Fransa sömürgesi, bağımsızlık, iç savaş, Komünist Partisi’nin iktidarı ele geçirmesi ve sonrası tarihinin anlatılmasının neden önemli olduğu anlaşılacaktır.

KKP 1975-1978 arasında iktidarda kalır ve uygulamalarıyla ülke nüfusunun yaklaşık üçte birini öldürür ya da buna neden olur. Bir KP’nin halkının yaklaşık üçte birini yok etmesi –aralarında yıllardır bu ülkede yaşayan çok sayıda Vietnamlı da vardır- oto soykırım olarak tanımlanmıştır.

Bir komünist partisinin ülkesini başka bir komünist partisinin iktidarda olduğu başka bir ülkenin –Vietnam- sömürgesi olarak görmesi benzeri görülmemiş bir durumdur. Saloth Sahr’ın genel sekreteri olduğu KKP önderliğindeki Kızıl Khemer sınırı geçerek Vietnam köylerine saldırır, ülkede yaşayan Vietnamlıları ya sürer ya da öldürür. Öldürülenler arasında sömürgeciliğe karşı yıllarca savaşmış ama Kuzey Vietnam’da askeri ve politik eğitim görmüş, KKP’ye göre “bedeni Kamboçyalı kafası Vietnamlı” olanların sayısı da az değildir.

1979 başında ülkeye giren Vietnam ordusu KKP iktidarını devirir ve yerine Vietnam’da eğitim görmüş Kamboçyalılardan oluşan bir yönetim kurar. Pol  Pot ve ordusu ülkenin kuzeyine Tayland sınırı yakınlarına çekilir ve savaş yaklaşık on yıl sürer. Çin, ABD ve darbeyle ABD yanlısı bir yönetimin işbaşına geldiği Tayland Pol Pot’u destekler.

1975-1978 arasında iktidarda olan KKP kentleri boşaltır ve işçiler dahil herkesi köylerde yaşamaya mecbur tutar. Toprak kısa sürede kolektifleştirilir, para kullanımı kaldırılır, din –Budizm- yasaklanır. Okuma yazma oranının zaten düşük olduğu ülkenin az sayıdaki aydınları ya hayatlarını kaybederler ya da dışarıya gitmek zorunda kalırlar.

1979-1989 yılları arasında KKP uygulamaları kaldırıldı, iflas etmiş ekonomi Vietnam ve SSCB’nin yardımlarıyla ayakta tutulmaya çalışıldı. Durum iyileşir gibi olurken 1980’li yılların sonlarında Doğu Avrupa’daki sosyalist ülkelerin, ardından da SSCB’nin çözülerek ortadan kalkması gerçekleşti. Yönetim sosyalizm hedefinden vazgeçti. Kamboçya Demokratik Halk Cumhuriyeti’nin adı Kamboçya Devleti oldu, ülkenin bayrağı da değişti. Sürgündeki kral geri döndü, ülkede anayasal monarşi kuruldu.

Bu küçük ülkenin benzeri bulunmayan tarihinin sömürgecilik sonrası bölümünün anlatılması ve irdelenmesi gerekir.

İki komünist güç, Kızıl Khemer ve Vietnam ordusu arasında on yıl süren savaşın da benzeri yoktur. Bu bilinmeyen savaş da kitapta anlatılmaya çalışılacaktır.

KKP örneğindeki gibi komünist partilerindeki milliyetçiliğin incelenmesi, ileride yazmayı planladığım Yugoslavya ile ilgili kitap konusunda da hazırlık olacaktır. “Büyük Sırbistan tekrar kurulacaktır” diyen Milosevic, Sırbistan Komünist Partisi Genel Sekreteriydi. Yugoslavya’daki diğer komünist partilerinde de bu kadar açık olmamakla birlikte benzer yönelim vardı.

Sosyalizm tarihiyle ilgili önceki kitaplar da (1989 Berlin Duvarı, Sosyalizmden Kapitalizme Geçiş – Bulgaristan ve Romanya Örnekleri, Arnavutluk (1912-1992) ve Çin Sosyalizmi (1949-2022)) dikkate aldığında, hedeflenenin tarihlerin anlatılması çerçevesinde yaşanmış sosyalizmle ilgili genel sonuçların çıkarılması olduğu anlaşılabilir. Büyük sonuçlardan birisi; üretici güçlerin geliştirilmesi konusunda kapitalizm geçilemese bile ondan önemli oranda geride kalındığında, sosyalist bir ülkenin yaşaması mümkün değildir.

İkinci büyük sonuç ise, milliyetçiliktir. Komünist partilerle milliyetçilik ilişkisi Bulgaristan, Romanya, Arnavutluk ve Çin örneklerinde incelenmiştir.

Kamboçya bu konuda benzeri bulunmayan bir örnektir.