Pandemi nedeniyle çok sayıda ülkede okullar –genellikle kısa süreli olarak- kapatıldı. Her ülkeyi bilmiyorum ama Almanya’da anaokulları ve ilkokullar açık kaldı. Sınıf mevcutları yarıya indirildi, dershane bulunamadığında barakalarda ders yapıldı.

Uzaktan eğitimin daha iyi yürüyebilmesi için öğrencilere parasız ya da ucuz fiyatla tablet bilgisayar dağıtılacağı açıklandı. Aynı açıklama bizde de yapıldı ama ne zaman uygulanacağı belli değildir. Muhtemelen boş vaatten ibarettir.

Herkese tablet dağıtılacak olsa bile uzaktan eğitim öğretmen ile yüz yüze ve başka öğrencilerin de bulunduğu bir ortamdaki eğitimin yerini tutamaz.

Bazı derslerin uzaktan eğitimi olmaz; fizik, kimya, tıp, resim ve sayılabilecek başka uygulamalı derslerin uzaktan eğitimi olmaz. Hayatında kadavra kesip biçmemiş tıp öğrencisi olur mu? Ya da deney yapmamış bir kimyacı?

Uygulamalı olmayan derslerde ise –mesela matematik, sosyoloji, felsefe gibi- uzaktan eğitim uygulamalı olanlara göre daha fazla imkana sahiptir ama yine de hoca ile yüz yüze ve toplu eğitimin yerini tutamaz.

Denilebilir ki; maksat öğrencinin soru sormasıysa internet aracılığıyla da sorabilir. Sorabilir ama başka öğrencilerle birlikte bulunulan bir ortamda sorulacak soruyla, tek kişinin sorusu arasında farklılıklar bulunur. Ek olarak soru sormanın ötesinde konuyla ilgili olarak öğrenciler arasında tartışma önemlidir. Türkiye’deki uygulamayı bilmiyorum ve ileri düzeyde olduğunu da sanmıyorum ama Almanya’da üniversite eğitiminde bazı durumlarda hoca susar, sadece söz isteyene söz verir. Öğrenciler arasında konuyla ilgili tartışma yaşanır. Sonunda hoca ortaya atılan görüşlerle ilgili değerlendirme yapar. Burada öğrenmek, anlatılanı dinlemek değildir; görüş üretmek ve tartışmayı da içerir.

Başka öğrencilerle birlikte olmadan, onları etkilemeden ve etkilenmeden kimileri oldukça verimli olan tartışmaları yapamazsınız. Liselerde de –pratik olarak bilmiyorum- bir oranda böyle bir uygulama olsa gerektir.

Öğrencinin yaşı küçüldükçe toplu eğitim daha da önem kazanır. Mesela ilkokul eğitiminde sadece değişik bilgiler öğrenilmez, öğrenci sosyalleşme de yaşar. Aile sosyalleşmesi (birinci sosyalizasyon) ardından gelen ikinci sosyalizasyondur bu ve yüz yüze ve toplu eğitim olmadan gerçekleşemez. İlkokul ve daha öncesindeki anaokulu eğitimi küçük öğrencinin aile dışındaki sosyalleşmeye ilk adımıdır ve geleceğini kuvvetle etkiler. Bu eğitimin uzaktan olanı geçerli değildir, olmaz da denilebilir.

Zayıf ihtimal olmakla birlikte diyelim bir-iki ay sonra bütün eğitim kurumlarında yıllardan beri sürdürülen eğitime dönülse bile, bu kuşağın eğitim düzeyi düşecektir. Herkes yaklaşık bir yıl şu veya bu oranda uzaktan eğitim görmüştür ve bu durum eğitimlerinde eksiklik olarak yansıyacaktır.

Yabancı dil okullarında durum daha da kötüdür. Kendi kendine dil öğrenilmez. Mutlaka bu dili iyi bilen birinin gözetiminde öğrenilmesi gerekir. Aksi durumda yanlışınızı düzeltecek kimse bulunmadığı için dili yanlış öğrenirsiniz ve ileride bunu düzeltmek yeniden öğrenmekten daha zor olur. Yeniden öğrenebilmeniz ya da doğrusunu öğrenebilmeniz için önce yanlışı unutmanız gerekmektedir. Yanlış öğrenilen dil genellikle yıllarca böyle gider.

Kişilerin birbirinden uzakta bulunduğu görüntüyle yapılan şirket toplantılarında bile, zorunluluk nedeniyle bu uygulama gerçekleşmektedir. Bazı toplantılar aynı ortamda bulunulmadan yapılabilir ama önemli konulardaki görüşmelerde, tartışmalarda aynı ortamda bulunmak, yüz yüze iletişim önemlidir. Diyelim beş kişinin bir konuyu uzaktan tartışıp sonuç almasıyla, yüz yüze tartışmasından çıkan sonuç pekala farklı olabilir. İkincisinde daha kolektif bir akıl yürütme, birbirinden doğrudan etkilenme vardır. Zihnin belirli bir konudaki çalışması yalnızken ve başkalarıyla birlikteyken farklılık gösterir. Sadece zihin mi, psikoloji de farklılaşır.

Basit sayılabilecek bir örnek futbol maçlarıdır. Genellikle sakin insanlardan oluşan bir grup bir araya geldiğinde holiganlaşabilir. Grup psikolojisi tek kişilerinkinden oldukça farklı olabilir.

Bütün ülkelerde bir eğitim yılı değişik oranlarda gerçekleşmekle birlikte boşa gitti denilemese bile geriye gitti. Eğitim düzeyi düştü ve bu düşme bir kuşağın gelecekteki hayatını mutlaka şöyle ya da böyle etkileyecektir.