İnsan bir konuyu ne kadar bildiğini zannetse de bilgisiz kaldığı önemli noktalar bulunabiliyor. 68 benim için yeni bir konu değil, yıllarca bu konuda çok sayıda kitap ve makale okudum. 68’in küresel bir başkaldırma hareketi olduğunu, belirli ülkeler ve bölgelerle sınırlı olmadığını öğrendim. “Sosyalist ülkeler 68”inden söz ettiğim zaman garip karşılayanlar oldu ama somut örnekler verilince itirazların da yolu kapanacaktı.

68’in dünya çapındaki ortak noktalarından önde geleni Vietnam savaşına karşı çıkılmasıdır. 1960’lı yılların sonlarında bizdeki 68’in önde gelen motiflerinden bir tanesi de bu savaşa karşı olunmasıydı.

Vietnam savaşına karşı hareket 1960’lı yıllarda ABD’de öncelikle iki üniversitede başlıyor –Berkeley ve Colombia- buradan yayılıyor, diğer ülkelere sıçrıyor.

Burada şaşılacak yan bulunmuyor çünkü savaşa karşı hareketin öncelikle savaşın taraflarından birisinde başlaması normaldir. Yeni öğrendiğim, bu savaş karşıtı hareketin ABD’de kitlesinin büyük bölümünü siyahların oluşturduğu “eşit haklar hareketi” ile olan bağlantısıydı.

Değişik uygulamalarla savaşa gitmesi için askere alınanlar içinde siyahlar ve beyazların düşük gelir düzeyine mensup olanları ağırlıklı yer tutuyor. 1960’lı yılların ortalarında ABD’nin Vietnam’daki kayıplarının yüzde 25’ini siyah askerler oluşturuyor ki bu rakam siyahların nüfus içindeki oranının iki katıdır.

Barış hareketiyle siyahların askere gitmeme hareketi birleşiyor.

Sonradan adını Muhammed Ali olarak değiştiren dünya ağır sıklet boks şampiyonu Clay da askere gitmeyi reddedenler arasındaydı ve bu nedenle de hapse girmişti.

ABD üniversitelerinde yapılan savaşa karşı çok sayıda toplantılarla ilgili metinleri okurken harika bir belirlemeye rastladım. Konuşmacılardan birisi, “Beyazlar, kırmızılardan aldıkları ülkeyi savunmak için sarılara karşı siyahları savaşmaya gönderiyor.”

Kırmızı ile kastedilen Kızılderililer, sarılar ise Vietnam halkıdır.

Bu ayın sonunda, 30-31 Ocak’ta Vietnam savaşının gidişatını değiştiren ve savaş taraftarlarına bile “bu savaşı kazanamayız” dedirten Tet saldırısının 50. yıldönümü geliyor. ABD ve Güney Vietnam birliklerine yoğun saldırının yanı sıra başkent Saygon’da 200 kadar Vietkong askeri ABD büyükelçiliğine saldırıyor, elçinin odasına kadar giriyor ama elçi o sırada binada değilmiş. Büyük çoğunluğu ölüyor.

Bu saldırı ABD ordusunda ve genelkurmayında büyük moral bozukluğu yaratıyor.

Savaş hemen bitmedi ama son görünmüştü…

Ayın sonunda bu konuda yazacağım…