Çin için uygun yöntem bulmak... Yazdır


Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde esas olarak 1960 sonrasını anlatmak için uygun yöntem bulmak gerekiyor. Malzeme çok ama ayıklanması gerekiyor. Bu tür yazılarda yazar okura gereksiz bilgi vermemeli. Mesela ben de Arnavutluk kitabını yazarken bunu yapmadım. Enver Hoca’nın eviyle her gün çalıştığı binanın arası çok az olduğu için işe yürüyerek gidermiş ve 30 yıllık makam arabası pek az kullanılmış bilgisini yazmadım.

Ne gerek var?

Keza Enver Hoca giyimine dikkat eden bir kişi, bunu da belirtmedim.

Bir ülkenin sosyalizm tarihinde yükseliş ve düşüş incelenirken bunlar gereksiz bilgilerdir.

Çin için bu tür bilgiler çok daha fazladır. Bu malzemeyi ayıklayıp, asıl soruyu gözden kaçırmadan inceleme yapılması gerekiyor: Çin, Mao’nun 1976’da ölümünden sonraki  40 yıl içinde sosyalist ama azgelişmiş bir köylü ülkesinden dünya çapında ekonomik bir güç durumuna nasıl geldi?

Soruyu gereksiz ayrıntılarla boğmamak gerekir.

Önce ana noktaları belirlemek gerekiyor.

İlk olarak; Mao’nun vahim hataları bulunuyor. Çin Komünist Partisi keskin bir iç kavga yaşadıktan sonra bunu açık olarak kabul ediyor.

Vahim hatalar; ileriye doğru büyük sıçrayış ve Kültür Devrimi’dir.

Bu ikisinin ve özellikle Kültür Devrimi’nin incelenmesi gerekiyor.

Revizyonizme karşı mücadele adı altında gençlerin –Kızıl Muhafızlar- parti görevlileri de dahil olmak üzere yönetici kesime yönelik saldırıları büyük kargaşaya neden oluyor. O görevlilerin yerine geçenlerde tecrübe bulunmuyor ve ülke birçok alanda felç durumuna geliyor.

Bu durumdan nasıl kurtuldular ve bunu yaparken nasıl politika değiştirdiler?

Çin tipi sosyalizm nedir ve Marksizm ihtiyaca göre nasıl değiştirildi?

Deng Xiaoping ve ÇKP, Gorbaçov’un hatasını yapmadı ve partiyi zayıflatmadı. Yeni politikayı uygulayabilecek başka güç bulunmuyordu.

Konuyu incelerken piyasada bol miktarda bulunan harcı alem değerlendirmeleri dikkate almadan bunu yapmak gerekir.

1,6 milyar nüfus, dünya nüfusunun beşte biri…

40 yılda oradan bugünkü durumuna nasıl geldi?

Önce bunu anlamak, sonra isim koymak gerekir…

Çin’in ulaştığı durum kapitalizme benziyor ama kapitalizm değil…

Kapitalist yoldan böyle bir gelişme gösteremezsiniz; yaptırmazlar.

Galiba, böyle diyorum çünkü kesin konuşmak için incelenmesi gerekir- Fritz Behrenz’in (Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nde 1960’lı yıllarda “böyle devam edemeyiz, yoksa 25 yıl içinde çökeriz” diyen kişi) saptaması yerindedir: başka bir toplumsal sistemle karşı karşıyayız. Reel sosyalizm Marksist sosyalizm değildi ama kapitalizm de değildi.

Çeşitli adlandırmalar yapılabilir ama önce o tarihi öğrenmek ve anlamak gerekir.

Bu konuda az iş yapmadım ama daha hayli yapılacak iş bulunuyor.